Što je patrijarh Irinej napisao papi Franji o Stepincu

(Opaska uredništva: Nije dozvoljeno preuzeti i/ili prenijeti ovaj sadržaj, niti djelomično niti u cijelosti, bez izričita odobrenja autora i glavnog urednika portala Autograf.hr, Drage Pilsela. Dozvola prenošenja se može pismeno zatražiti, ne nužno i dobiti, od ponedjeljka 30. studenog/novembra 2020.).

Činim iznimku, potaknut nekorektnom i netočnom izjavom predsjednika Srbije Aleksandra Vučića na ispraćaju patrijarha srpskog, gospodina Irineja, u nedjelju 22. studenog u hramu Svetog Save na Vračaru u Beogradu, da je patrijarh ”uvjerio papu Franju da Stepinac nije svetac”, i donosim, u cijelosti, sadržaj obaju pisama patrijarha Irineja o kojima sam, prvi među novinarima, izvjestio u Jutarnjem listu 2. siječnja 2016. nakon čega je nastala konsternacija u redovima Hrvatske biskupske konferencije i šire, među hrvatskim katolicima.

Naime, patrijarh Irinej nije niti mogao niti želio suditi o onomu o čemu samo svoj sud donosi Bog: jesmo li živjeli savršenstvo evanđeoskih načela sažetih u ovim riječima evanđela po Mateju: ”Zaista, kažem vam, što god učiniste jednomu od ove moje najmanje braće, meni učiniste!” (Mt 25,40). On je samo molio papu Franju da pitanje kanonizacije kardinala Stepinca skine s dnevnog reda i prepusti ”nepogrešivom Sudu Božjem”.

Predsjednik Vučić griješi i, očito, ne poznaje dovoljno ni proces ni papu Franju. Bilo koji katolik, pa i Papa, može za sebe vjerovati da je neka osoba živjela svetačkim životom, ili da, to nas povijest uči, netko tko čak i veći dio života nije živio mir i dobro, na kraju života može postati osoba koja je živjela kreposti u herojskom stupnju.

Nije li sam Isus Krist, viseći na križu, kanonizirao čovjeka koji se pred sam kraj pokajao i zamolio Gospodinovu milost, čovjek koji je isto bio na Golgoti i čekao smrt? Tko smo mi da o nečijoj savjesti sudimo?

Zamolio sam patrijarha Srpske pravoslavne crkve gospodina Irineja da me primi na razgovor kako bih iz prve ruke saznao što točno smeta SPC-u u najavljenoj kanonizaciji zagrebačkog nadbiskupa i kardinala Alojzija Stepinca. Taj se važan susret dogodio 28. studenoga 2015. u sjedištu patrijaršije, u Beogradu, a razgovor je trajao nešto više od sat vremena

Drugo je pitanje što znači biti, od Crkve, kanonizirani svetac. Svetac je onaj koji može i treba biti orijentir univerzalnoj Crkvi, svim kršćanima. Alojzije Stepinac to, svojim cjelokupnim životom, teško može postati.

Papi Franji nije važno koliko će Hrvati, sada baš jako nervozno, zagovarati jednu problematičnu kanonizaciju. Njemu je važno da se ispoštuje istina, da se ona dogodi, i to ne samo istina o Stepincu, istina koju moraju zajednički izgovoriti i Srbi i Hrvati, već i istina o našim narušenim ekumenskim, međuetničkim i međunacionalnim odnosima.

Ako me pitate za mišljenje, ono je poznato: smatram da je i sama beatifikacija bila sporna zbog nategnute priče oko Stepinčeva ”mučeništva”’, s obzirom na to da je zagrebački nadbiskup bio progonjen, ali mučenik nije bio (umro je od raka krvi, o čemu sam prvi i dosta pisao); pogotovo su lažne konstrukcije Jurja Batelje i drugih da je Stepinac bio trovan i zračen.

I čisto sumnjam da bi Stepinac bio beatificiran, na način na koji se predmet progurao u pontifikatu Ivana Pavla II. da se taj proces vodio za mandata pape Franje. Pak, nisam važan ja, nego blagopočivajući patrijarh Irinej.

Smatrao je patrijarh da je Stepinac radio stravične kompromise s Antom Pavelićem i NDH (u čemu nema nikakve dvojbe i o čemu kanim pisati – ako mi Bog podari zdravlja – u još jednom planiranom doktoratu, koji želim posvetiti kontroverzama o Stepincu i modalitetima dijaloga utemeljenog na povijesnim činjenicama) te da bi kanonizacija ”samo produbila rane i postojeće razlike”, odnosno da je ”suviše otvorenih pitanja i nezalečenih rana koje kardinal Stepinac simbolizuje”.

Patrijarh je istaknuo Papi da su ”manipulacije pamćenjem i prošlošću doprinele tragičnim događajima na Balkanu devedesetih godina prošlog veka, događajima od kojih su samo neprijatelji hrišćanstva imali koristi i radosti”.

Motiviran isključivo željom da se zadovolji velik i opravdan interes javnosti, ali i da se prestane manipulirati neinformiranim građanima, među njima i vjernicima, i katoličkim i pravoslavnim (ali i drugim, židovskim, na primjer), zamolio sam patrijarha Srpske pravoslavne crkve, gospodina Irineja da me primi na razgovor kako bih iz prve ruke saznao što točno smeta SPC-u u najavljenoj kanonizaciji zagrebačkog nadbiskupa i kardinala Alojzija Stepinca.

Susreli smo se 28. studenoga 2015. u sjedištu patrijaršije, u Beogradu, a razgovor je trajao nešto više od sat vremena.

Patrijarh je saslušao moje argumente, ujedno sam ga izvijestio o sadržaju znanstvenog skupa ”Kardinal Stepinac i Srbi u Hrvatskoj u kontekstu Drugoga svjetskog rata i poraća” koji je održan u Nadbiskupijskom pastoralnom institutu u Zagrebu 24. studenoga 2015. godine te je pristao da mi pojasni i proširi izjave koje je dao 2014. srpskim medijima.

Podsjetit ću, patrijarh Irinej je u intervjuu za dnevni list Politika (koji je prenijela agencija Tanjug 2. srpnja 2014.) rekao da su najave iz Vatikana da bi kardinal Stepinac mogao biti kanoniziran do kraja 2014. godine bile ”veliko iznenađenje za srpske arhijereje”, jer – ”da neko bude svet, to mora biti zaista svijetla i sveta osoba koju prihvaćaju kao takvu i drugi kršćani”. Tada smo saznali da je gospodin Irinej pisao papi Franji negodujući zbog najave Stepinčeve kanonizacije.

Kada se, pak, saznalo da je papa Franjo prihvatio molbu SPC-a da se pitanje kanonizacije kardinala Stepinca skine s dnevnog reda i odgodi do daljnjega, odnosno kada se saznalo da je papa Franjo predložio osnivanje Mješovite katoličko-pravoslavne komisije koja bi trebala pretresti argumente jedne i druge strane, odnosno preispitati sporna pitanja za SPC, konsternacija u redovima Katoličke crkve u Republici Hrvatskoj i u BiH bila je potpuna.

Elem, o svemu sam ovomu temeljito i kronološki poredano razgovarao s patrijarhom, više puta, provjeravajući svaku informaciju te, napokon, slušajući zašto se SPC ne može miriti s najavom Stepinčeve kanonizacije.

Patrijarh je istaknuo Papi da su ”manipulacije pamćenjem i prošlošću doprinele tragičnim događajima na Balkanu devedesetih godina prošlog veka, događajima od kojih su samo neprijatelji hrišćanstva imali koristi i radosti”

Smatrao sam, i to sam rekao patrijarhu, da situaciju treba učiniti što je moguće transparentnijom, da stvari treba demistificirati, da ljudima treba omogućiti da saznaju činjenice i tako sam došao u posjed dvaju pisama koje je patrijarh Irinej u ime Svetog sinoda SPC-a poslao papi Franji.

Razumije se da nije bilo odmah moguće objaviti sav sadržaj tih pisama. Sada, kada je patrijarh ”usnuo u Gospodinu” i kada ga se opet krivo tumači i opet počinje ružno napadati, želim doprinijeti da javnost zna točno kako su se stvari dogodile i napisale.

Dugujem to i samom patrijarhu, čovjeku kojeg sam poštivao, kojeg sam smatrao bratom u Kristu i koji me uvijek primao s velikom pažnjom i ljubavlju.

Neizmjerno sam zahvalan patrijarhu što mi je ukazao tako veliko povjerenje da mi pokaže svoja pisma Papi i da mi ih preda, kao što sam mu zahvalan što je pozdravio moju želju da doktoriram na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Beogradu i svojom preporukom učinio moguće da tamo upišem doktorske studije.

Izražavajući još jednom iskrenu sućut svim pravoslavnima, svoj braći i sestrama u Kristu Gospodinu našemu, pak jer me moja savjest tjera da, kao i papa Franjo, tragam za istinom i težim k pomirenju među svim ljudima počevši među nama kršćanima, dajem našim čitateljima (ponavljam, jer činim iznimku u mojoj kolumni) na uvid oba pisma patrijarha Irineja papi Franji.

Cijenim riječi vladike bačkog, gospodina Irineja Bulovića, pred mrtvim tijelom patrijarha: ”Budimo kao i patrijarh, u dijalogu sa svima, iskreni i dobronamjerni”.

***

Broj 1684
30. aprila 2014. godine
U Beogradu

Njegovoj Svetosti
Episkopu Rima
Papi FRANCISKU
Vatikan – Rim

Vaša Svetosti,

Sa velikom pažnjom smo od početka Vašeg pontifikata pratili Vaše nastojanje na intenzivnijem dijalogu Rimokatoličke i Pravoslavne Crkve, kao i Vaše poruke o miru i međusobnom uvažavanju koje nam je danas toliko potrebno.

Pored Vaših zalaganja za jedinstvo među hrišćanima, posebno nas ohrabruje Vaš odnos prema svima onima koji nevino stradaju i pate, kao i Vaš jasan i nedvosmislen stav o holokaustu koji ste nazvali ”sramotom čovečanstva”. S tim u vezi, a posle najave kardinala Angela Amata, Prefekta Kongregacije za proglašenje svetih, da postoji inicijativa da se Vašoj Svetosti predloži da se kardinal Alojzije Stepinac, nadbiskup zagrebački za vreme Drugog svetskog rata, uzdigne u red svetih Rimokatoličke Crkve, podstakla nas je da Vam se obratimo, jer, kao i u slučaju Stepinčevog savremenika, pape Pija XII, tako ”izgleda da nema kraja kontroverzi” – kako kažu istraživači – u vezi sa ulogom nadbiskupa zagrebačkog u Drugom svetskom ratu.

Toj kontroverzi je na najgori mogući način doprinela krvava komunistička strahovlada posle Drugog svetskog rata, kao i proces koji se protiv kardinala Stepinca vodio pred komunističkim sudom 1946. godine, a koji je rezultirao njegovim dugogodišnjim zatvorom i konfinacijom. Na procesu je kardinal Stepinac prikazan kao inicijator i naredbodavac stravičnih zločina koji su se desili u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj za vreme njenog postojanja od 1941. do 1945. godine. Pogotovu u Jugoslaviji, Stepinčeva slika stvorena ovim procesom je odredila kardinalovu javnu sliku u narednim decenijama; za i protiv te slike su se vodile polemike i na taj način nije u javnosti nikada stvoren izbalansiran historijski sud o Stepincu.

Ta slika je svakako, bila radikalizovana i nerealna: ne samo da nadbiskup Stepinac nije imao moć da naređuje i rukovodi političkim, vojnim i policijskim aparatom Nezavisne Države Hrvatske – nacističkog satelita par excellence, kako je ovu zločinačku državu nazvao Paul Hilberg – nego iz vrlo ranih izvora saznajemo o slučajevima gde se kardinal Stepinac zauzimao za pojedine progonjene Srbe i Jevreje. To je bio i razlog zbog kojeg su neki od spasenih bili spremni da svedoče u Stepinčevu korist na procesu 1946. godine, uprkos pretnjama komunističkih tužitelja.

Dužni smo, međutim, istine radi reći i ovo: kardinal Stepinac je svesrdno podržao stvaranje Nezavisne Države Hrvatske, obasuo je pohvalama njeno vođstvo i višestruko učestvovao u stvaranju atmosfere netolerancije koja je carevala u toj državi, kopiji Hitlerove Nemačke i Musolinijeve Italije. Dok danas sve civilizovane nacije i istorijska nauka daju visok značaj puču kojim se 27. marta 1941. godine Jugoslavija otrgla iz Trojnog pakta, kardinal Stepinac je isti puč proglasio izdajom za koju je optužio Pravoslavnu Crkvu. Pravoslavlje je proglasio za ”najveće prokletstvo Evrope” i upravo te reči zabeležio u svom dnevniku odmah posle kobnih događaja koji će uvesti Jugoslaviju u rat, dovesti do njenog pada i do stvaranja Nezavisne (sic!) Države Hrvatske.

Jedino takvim njegovim odnosom prema Pravoslavnoj Crkvi moguće je objasniti i njegov odnos prema prisilnom prevođenju Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj u rimokatoličku veru i Crkvu (pokatoličeno je oko 240-250 hiljada ljudi), a pritom je ta prisilna prozelitistička akcija sprovođena najčešće i kroz ponovno krštavanje. Stepinac je, doduše, podsećao na to da prelazak u katoličku veru treba da bude slobodan, ali prozelitizam u praksi nije sprečio nego i odobrio, iako je svakome, a ponajpre njemu samom, bilo jasno pod kakvim užasnim nasiljem se on vrši.

Zločinačka priroda Nezavisne Države Hrvatske ubrzo je postala jasna i onima koji su u njoj videli legitimno pravo hrvatskog naroda na svoju državu: samo kompleks logorâ smrti Jadovno, koji je postojao od kraja avrila do polovine augusta 1941. godine, mesecima pre bilo kakvog gerilskog pokreta i ustanka, kao i mesecima pre operacije Rajhard i stvaranja nacističkih logora smrti, progutao je, po rečima sadašnjeg hrvatskog predsednika Ive Josipovića, između ”trideset i četrdeset tisuća ljudi”. Sistem logora Jadovno je prestao sa radom kada je talijanska vojska, užasnuta zločinima koje je podrobno dokumentovala (i danas tu dokumentaciju drži u svom arhivu), reokupirala deo Nezavisne Države Hrvatske u kome su se logori nalazili. Ali i tada, kada su državne vlasti nezavisne Države Hrvatske bestidno i naočigled svih pretvorile zemlju u klaonicu, kardinal Stepinac se uzdržavao od osude režima, zalažući se isključivo za pojedinačne žrtve progona i nemajući snage da osudi vlast koju je od početka tako srdačno pozdravio.

Nažalost, kardinal Stepinac nije protestovao nego je ćutao i kada se znalo da je nacistički ustaški režim na najužasniji način poslao u smrt tri pravoslavna episkopa, više stotina pravoslavnih sveštenika i monaha i više stotina hiljada pravoslavnih vernika, njegovih sugrađana. Nije protestovao nego je ćutao i kada su hrvatske ustaše, između ostalih, mučili i ubijali i one pravoslavne Srbe koji su već, pod pretnjom sile, bili primili katoličku veru, a pritom su mučitelji i ubice sa besprimernim cinizmom izjavljivali da će ”Gospod već nekako prepoznati koji su Njegovi, a koji nisu”. Nije protestovao nego je ćutao i pred činjenicom da su u ”njegovoj” državi hladnokrvno, planski i sistematski ubijana i deca ”nepoćudnih” građana te države – Srba, Jevreja, Cigana… Procenjeno je da ukupan broj dece žrtava u takozvanoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj iznosi oko sto trideset hiljada, od toga samo u logoru smrti Jasenovac oko trideset pet hiljada. Prikupljena su i popisana imena i prezimena jednog dêla dece žrtava (njih 74.762), od kojih su većina (njih 42.791) bila deca iz srpskih pravoslavnih porodica. Samo logor Jasenovac je progutao 20.545 dečjih života. U tim mračnim danima bilo je, ipak, ljudi koji su, nadahnuti Hristovom ljubavlju, spasavali žrtve, osobito decu. Najsvetliji primer je lik Dijane Budisavljević, pobožne Austrijanke, rimokatolikinje udate za pravoslavnog Srbina u Zagrebu, koja je, zajedno sa svojim suradnicima, spasla iz Jasenovca preko dvanaest hiljada dece.

Kao rečit primer ove ambivalentnosti u ponašanju kardinala Stepinca, najblaže rečeno, služi njegovo pismo tadašnjem ministru unutrašnjih poslova Nezavisne Države Hrvatske, Andriji Artukoviću, koji je u tom trenutku – 22. maja 1941. godine – nadgledao sprovođenje ubilačkih procesa u kompleksu logora Jadovno koji je sâm i stvorio. U ovom pismu, Stepinac moli Artukovića ”da se židovski i ostali slični zakoni (mere protiv Srba i drugo) provode tako da se u svakom čovjeku poštuje ličnost i čovječije dostojanstvo”. Kardinal Stepinac, kako vidimo iz pisma, ne samo da ničim ne dovodi u pitanje postojanje zakonâ i merâ protiv Jevreja i Srba nego se zalaže za poštovanje njihovog ”dostojanstva” u trenutku kada je itekako dobro znao da pomenute ”mere” znače skoro isključivo jezivu smrt desetina hiljada ljudi u Jadovnu, a potom mnogo više u Jasenovcu i širom Nezavisne Države Hrvatske. Ako se ne radi o cinizmu, sigurno je da je reč o stravičnom kompromisu, kakvih je na žalost bilo mnogo u odnosima Stepinca i njegovog klira sa Nezavisnom Državom Hrvatskom i koji su, i pored spasavanja pojedinaca Stepinčevim zauzimanjem, stvarali odijum prema Rimokatoličkoj Crkvi u Hrvata, simbolizovanoj u ličnosti kardinala Stepinca.

Pitamo se: da li je taj odijum uopšte mogao da izostane ako se ima u vidu uloga koju je veliki deo Stepinčevog klira igrao u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj? Da damo samo nekoliko primera: u aprilskim danima tranzicije 1941. godine, kada je Nezavisna Država Hrvatska stvarana na ruševinama Kraljevine Jugoslavije, ustaški pokret koji je preuzimao vlast uputio je preko medija uputstvo građanstvu i svojim pristalicama da se za sve smernice u ponašanju i radu na formiranju nove države obraćaju rimokatoličkom kliru. Od tog trenutka, pa sve do kraja rata, ogroman deo Stepinčevog klira otvoreno učestvuje u ustaškom pokretu, a vrlo često i u zločinima, uključujući i komandovanje koncentracionim logorima smrti, – među njima i zloglasnim logorom Jasenovac, koji je po rečima Jehude Bauera, ”bio ako ništa drugo, okrutniji od svih nacističkih parnjaka”, – a sve u slavu novostvorene ”države”. Ostao je do danas zapamćen, između ostalih, i franjevac Miroslav Filipović-Majstorović, nazvan fra-Sotona, iz samostana Petrićevac, koji je svojeručno klao ljude i decu u Drakuliću.

Kao da je enciklika pape Pija XI. Non abbiamo bisogno, kojom je hrabro i pravovremeno osuđena državolatrija fašističkog režima, izgubila vrednost u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj samo zato što se krvavi ustaški režim izdavao za rimokatolički.

Slovenac, rimokatolik (a posle rata poznati australijski slikar) Stanislav Rapotec posetio je okupiranu Jugoslaviju 1942. godine u saradnji sa Britancima i ovako svedočio u svom izveštaju: ”Na nju (Katoličku Crkvu) pada strašna odgovornost za jedan od najgorih zločina naše civilizacije u dvadesetom veku. Stotine hiljada grobova nevinih žrtava biće večni svedoci protiv ovih propovednika ljubavi”. Iako Rapotec izdvaja Stepinca od ostaloga klira, on ga ne razrešava odgovornosti, jer je, po svojoj poziciji, nadbiskup zagrebački morao da ima uticaja na svoje biskupe i sveštenstvo.

Vaša Svetosti, suviše često se Stepinac prikazuje kao nemoćan i izolovan pojedinac koji je činio što je mogao da pomogne i kao čovek koji nije imao vlasti nad svojim sveštenstvom. Nama se, pak, čini da je Stepinčeva situacija realnije i iskrenije opisana pitanjem koje je postavio Domeniko Tardini povodom slične situacije u Slovačkoj, gde je sveštenik Tiso bio premijer satelitske kvislinške vlade: ”Svi znaju da Sveta Stolica ne može da komanduje Hitleru. Ali ko će shvatiti da ne možemo kontrolisati jednog sveštenika?” Pogotovu ovo duboko odjekuje, znajući, što je od posebnog značaja, da je kardinal Stepinac bio lično na čelu vojnog vikarijata oružanih snaga takozvane Nezavisne Države Hrvatske, čije je sveštenstvo velikim svojim dêlom bilo uključeno u zločine koje su vršile oružane snage Nezavisne Države Hrvatske.

Sa istinskim razumevanjem smo čitali duboko tumačenje nacističkih zločina Vašeg časnog i mudrog prethodnika, pape emeritusa Benedikta XVI., koji govori da su hitlerovci, ubijajući jevrejski narod, ”želeli da ubiju Boga Koji je prizvao Avraama, Koji je govorio na Sinaju i Koji je postavio načela da vode čovečanstvo, načela koja su večno važeća”. Nacisti su to činili da bi ”iščupali koren hrišćanske vere i zamenili je verom koju su sami izmislili”. Kakav se samo strašan obrat desio u Hrvatskoj, gde se u ovo bogoubistvo uključio, u znatnom broju, i rimokatolički klir, ali ne u ime izmišljene neopaganske vere nego u ime Crkve, na čijem ste Vi danas čelu! I šta je sa takvim predstavnicima jerarhije i klira – biskupima, sveštenstvom, redovnicima – činio kardinal Stepinac? Moramo se suočiti sa činjenicom da je, nažalost, uglavnom ćutao.

Molimo Vas da razumete da je ovo ćutanje kardinala Stepinca – uz sve nabrojano – učinilo da spomen na njega u ovom trenutku ne ističe iz biblijskog korena niti je put ka pomirenju kada su u pitanju Rimokatolička i Pravoslavna Crkva. Naprotiv, bojimo se da je suviše otvorenih pitanja i nezalečenih rana koje kardinal Stepinac simbolizuje, te bi njegova kanonizacija samo produbila rane i postojeće razlike, a znamo koliko je manipulacija pamćenjem i prošlošću doprinela tragičnim događajima na Balkanu devedesetih godina prošlog veka, događajima od kojih su samo neprijatelji hrišćanstva imali koristi i radosti.

Upravo zato, priznajući i visoko ceneći Vaš neumorni trud na zalečenju râna između hrišćanskog Istoka i Zapada i u vremenu kada se otvaramo jedni prema drugima, obraćamo Vam se ovim pismom, tražeći način kako naša zajednička odgovornost prema temeljima na kojima počiva hrišćanska Evropa i obaveza na zajedničko delanje pred opasnostima koje Evropi prete ne bi bila izneverena. Onome Koji je ”Put, Istina i Život”, Gospodu našem, dugujemo obavezu da Njemu kao Istini i služimo, a kardinalu Stepincu treba posvetiti trezveno i mudro razmatranje njegovog mesta u istoriji, pogotovu ako je ono obremenjeno Jadovnom i Jasenovcem, vaskolikim simbolom stradanja više od milion pravoslavnih Srba i Jevreja u Drugom svetskom ratu, u tadašnjoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i, šire, u Jugoslaviji.

No, kao ljudi prizvani da jevanđelski sagledamo istoriju i eshatologiju, mesta stradanja su i mesta koja nas osvešćuju, zalečuju i mire jedne sa drugima: nije li kamen na kome je praotac Avraam vezao Isaka do bi ga prineo na žrvu postao krajeugaoni kamen Hrama Gospodnjeg? Tako je naročito logor Jasenovac za Srbe, Jevreje i Rome – i sve antifašiste, među kojima je bilo i dosta Hrvata, čije stradanje u borbi protiv države koja je trebalo da bude njihova posebno poštujemo – postao stravični oltar na kome su neizbrojive hiljade žena, dece i muškaraca maljem i nožem prinesene na žrtvu Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, koja je to radila tvrdeći da time brani Rimokatoličku Crkvu. Jasenovac je postao duboki jecaj u srpskom narodu, tim dublji i teži jer su komunističke bezbožne vlasti posle rata gušile svaki pokušaj da se o Jasenovcu iznese istina; bez istine nije moglo biti pravde, a bez pravde – ni pomirenja.

Ali Jasenovac, kao i pomenuto Jadovno, zato jesu i velika šansa i velika nada: kao što je mera Avraamove žrtve postala mera svetosti starozavetnog Hrama i kao što je mera golgotske žrtve Gospoda Hrista postala mera našeg vaskrsenja u Vaskrslom Gospodu Hristu, tako i mera užasa i stradanja u Jadovnu i Jasenovcu može postati mera izmirenja.

Vaša Svetosti, nadamo se da ćete nas pravilno razumeti jer samo ako ličnosti i događaje iz prošlosti objektivno sagledamo i istinom osvetlimo, onda će i naš dijalog i saradnja u ime Gospoda svih nas, pravoslavnih i rimskih katolika, biti po blagodati Božjoj, a na radost našu i na spasenje svih nas, pastira Crkve Hristove, i vernog naroda koji nam je poveren.

Zbog svega iskreno iznetog u Našem bratskom pismu, a u ime ljubavi Hrista Spasitelja, kojom nas jedino On ljubi, pozivajući nas da i mi ljubimo jedni druge kao što On ljubi nas, Mi Vas, Vaša Svetosti, molimo da pitanje kanonizacije kardinala Stepinca skinete sa dnevnog reda i prepustite nepogrešivom Sudu Božjem. Time ćete dati snažan podstrek dijalogu istine i ljubavi na putu ka jedinstvu hrišćana i pokazati da autentični smisao primata u Crkvi jeste kenotičko, samožrtveno, Hristovim primerom nadahnuto služenje svim Crkvama Božjim u svetu i njihovom jedinstvu u punoći Jedne, Svete, Katoličanske i Apostolske Crkve. Nasuprot tome, Stepinčeva kanonizacija bi, na našu veliku žalost, pravoslavno-katoličke odnose, kao i odnose Srba i Hrvata, susednih i geografski izmešanih hrišćanskih naroda, besumnje vratila duboko u tragičnu i našega hrišćanskoga prizvanja nedostojnu prošlost.

Klanjajući se Hristu Bogu našem, Raspetom i Vaskrslom Spasitelju, Iskupitelju i Gospodu, pozdravljamo Vašu Svetost najradosnijim pozdravom pobede, mira, ljubavi, nade, utehe, pomirenja i praštanja:

Hristos vaskrse!
Vaistinu vaskrse!
PREDSEDNIK SVETOG ARHIJEREJSKOG SINODA
AEM I Patrijarh srpski
† Irinej
***

A evo i drugo, ne manje važno pismo patrijarha Irineja papi Franji, kao i prethodno, do sada ovdje neobjavljeno.

Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve
Broj 909
10. jula 2015.

Njegovoj svetosti
Papi Franji
Vatikan

Vaša Svetosti!

Sa zahvalnošću i velikom nadom primili smo iz ruku uzoritog kardinala Kurta Koha Vaše pismo od 19. februara tekuće godine, koje predstavlja odgovor na pismo naše smernosti povodom najavljene mogućnosti da od strane Rimokatoličke Crkve bude kanonizovan Alojzije kardinal Stepinac, nadbiskup zagrebački u vreme Drugog svetskog rata.

U našim pismima, najpre prethodniku Vaše Svetosti papi Benediktu XVI., a potom i Vama, mi smo izrazili brigu da bi proglašenje svetim kardinala Stepinca, viđenog među pravoslavnim hrišćanima – pritom ne samo u srpskoj pravoslavnoj sredini – i među Jevrejima kao veoma kontroverzna ličnost, moglo izazvati uznemirenje i ogorčenje među pravoslavnim klirom i narodom. Ova kanonizacija, umesto da zbliži hrišćane i katolike, najboljom formom ekumenizma, ekumenizmom svetosti, mogla bi, nažalost, postati novo bolno pitanje između naše dve Crkve.

Proučivši pismo Vaše Svetosti i njegove propratne dokumente sa usrđem i velikom pažnjom, predali smo ih Svetom Sinodu i Svetom Arhijerijskom Saboru Srpske Pravoslavne Crkve na dalje razmatranje.

Arhijereji naše pomesne Crkve su jednodušno i s radošću pozdravili pismo Vaše Svetosti kao bratoljubivo i jevanđelski nadahnuto, svesni činjenice da ono otvara vrata ka novom nivou odnosa između dve Crkve. Takav stav našeg Sabora izrazili smo Kurtu kardinalu Kohu kada nas je posetio tokom saborskih zasedanja i zamolili ga da isti prenese Vašoj Svetosti.

Istom prilikom smo preneli uzoritom kardinalu Kurtu Kohu i to da je Sveti Arhijerejski Sabor Srpske Pravoslavne Crkve sa zadovoljstvom prihvatio predlog Vaše Svetosti da se formira radna grupa između Rimokatoličke Crkve i Srpske Pravoslavne Crkve, koja bi razmotrila pitanja pokrenuta u pismu naše smernosti Vama, u cilju, po Vašim rečima, međusobnog razumevanja u smislu pročišćenja istorijskog sećanja. Pretpostavljamo da bi takva radna grupa uključivala i predstavnika ili predstavnike Hrvatske biskupske konferencije.

Istovremeno, Kuru kardinalu Kohu smo preneli uverenje naše i naših arhijereja da bi bilo dobro da se rad ove radne grupe usredsredi na ličnost kardinala Stepinca i njegovu delatnost za vreme Drugog svetskog rata, ali i u vremenu koje je ratu prethodilo i za ratom usledilo.

Duboko smo uvereni da će se kroz prizmu ovakvih pristupa istovremeno doći i do novih uvida u historijski kontekst u kome je delovao kardinal Stepinac, kao i u kompleks onosa naših dveju Crkava i ondosa srpskog i hrvatskog naroda u vreme Drugog svetskog rata.

Konačno, smatramo da će ovakav razgovor biti plodan i koristan ukoliko i njemu, pored pastira dveju Crkava, budu učestvovali i oni koji su stručni za temu o kojoj je reč, što podrazumeva učešća međunarodnih stručnjaka koji bi obezbedili najviše nivo razgovora i njegovu plodotvornost.

Takođe, Sveti Arhijerijski Sabor naše Crkve je odlučio da o ovom dijalogu obavesti autokefalne Pravoslavne Crkve i da ih pozove da molitvom podrže rad radne grupe koja bi razmatrala pitanje uloge kardinala Stepinca u rugom svetskom ratu. Duboko smo uvereni da vrata koje je pismo Vaše Svetosti otvorilo Srpskoj Pravvoslavnoj Crkvi treba da budu otvorena, i da jesu otvorena, punoći Pravoslavne Crkve,

Nadamo se da upravo ta dimenzija razgovora biti i njegov najvažniji rezultat.

Molimo vašu Svetost da u bliskoj budućnosti (termin bismo dogovorili preko Vaše časne Nuncijature u Beogradu) primite i sinodsku delegaciju naše Crkve – u sastavu Arhiepiskop-Miropolit crnogorsko-primorski dr. Amfilohije, Episkop novosadski i bački dr. Irinej i profesor dr. Darko Tanasković, bivši ambasador naše zemlje pri Svetoj Stolici – koja bi Vam uručila predlog članova naše Komisije za dijalog o kardinalu Stepincu u užem i širem istorijskom kontekstu i usmeno pružila dodatna objašnjenja o složenom, ali izuzetno važnom kompleksu međucrkvenih odnosa u Srbiji i u Jugoistočnoj Evropi, što neminovno utiče i na katoličko-pravoslavne odnose uopšte. Ako se saglasite, to bi, sa naše strane, mogla biti i trajno ovlašćena delegacija naše Crkve za neposredni dijalog in continuo sa Svetom Stolicom, a po potrebi, u posebno važnim prilikama, i sa Vašom Svetošću lično. Isto tako, i mi uvek sa bratskom ljubavlju primamo Njegovu Uzoritost kardinala Kurta Koha i druge časne ličnosti koje nas, u Vaše ime i po Vašem nalogu, posećuju.

Sa dubokim poštovanjem i ljubavlju u Hristu Gospodu,

Predsednik Svetog Arhijerejskog Sinoda Srpske Pravoslavne Crkve
Arhiepiskop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patrijarh srpski

† Irinej

(Opaska uredništva: Nije dozvoljeno preuzeti i/ili prenijeti ovaj sadržaj, niti djelomično niti u cijelosti, bez izričita odobrenja autora i glavnog urednika portala Autograf.hr, Drage Pilsela. Dozvola prenošenja se može pismeno zatražiti, ne nužno i dobiti, od ponedjeljka 30. studenog/novembra 2020.).

 

UKOLIKO VAM SE TEKST DOPADA I VOLITE NEZAVISNO I KVALITETNO NOVINARSTVO, VI MOŽETE PODRŽATI AUTOGRAF PA I NAJMANJOM MOGUĆOM UPLATOM NA NAŠ RAČUN, POZIVOM NA BROJ 060 800 333 ILI SLANJEM SMS PORUKE NA 647647 UZ KLJUČNU RIJEČ DEMOS. HVALA! ZA VIŠE INFORMACIJA KLIKNITE OVDJE.

    •  Shvatite: Milorad Pupovac nije kriv za tragediju Vukovara
    •  Treba nam spomenik kakav je zagovarao Ivan Zvonimir Čičak
    •  Kutlešu ne brinu ni mrtvi ni grabežljivi kapitalizam
    •  Slovo o još jednom (ne)uspjehu, u Nacionalu
    •  20 godina ogromnog doprinosa Documente i Vesne Teršelič
    •  Dođite na promociju možda najvažnije moje knjige
    •  Može li nada doći iz Beograda? Da. Axios, mons. Ladislave!
    •  Novinar Malić i ministar Anušić misle da je Porfirije četnik?
    •  Vatikanska placebo Gospa
    •  Je li SDP ljevica, služi li ona još ičemu danas?

> Svi tekstovi ovog autora