Budućnost autorskog filma

Protekla sedmica je za mnoge poštovaoce autorskog, nezavisnog i niskobudžetnog filma (nema ih zapravo mnogo, ali deluju kao prosvećena elita sa samog socijalnog dna, bez sopstvene krivice) bila pravi praznik. Devetnaesto izdanje Festivala autorskog filma (28. novembar – 3. decembar) održano je u pet bioskopskih dvorana: sreća za filmske strasnike da su tri na stotinak metara od Trga republike, tako da je pogodno bilo pretrčavanje sa sendvičem u ruci. Dve su bile na novobeogradskoj strani, i time je zaokružena lista dvorana koje nisu pod kapom velikih tržišnih centara.

 

Pošto je reč o nezavisnim, nekomercijalnim produkcijama, prijatno iznenađenje je da su večernje projekcije uglavnom bile rasprodate za zvanični takmičarski program. Ako imamo u vidu da Beograd neprekidno beleži pad bioskopske posete, da neki američki blokbasteri sutradan po ulasku na repertoar imaju samo nekoliko posetilaca u gledalištu (moje lično iskustvo), onda pomenuta opsada dvorana govori da je jedan uzak sloj gledalaca ostao uz prave filmske vrednosti. Kažu organizatori da je zabeležena ukupna poseta od blizu 20 hiljada gledalaca. Sjajno!

Nije zgoreg podsetiti da je FAF, po mom osobnom sudu, najbolji među desetak drugih u gradu i okolini, od osnivanja u poziciji pastorčeda, jedva primećenog u burazerskoj podeli državnih sredstava za festivale svih vrsta

 

Znamo da u ovom delu Balkana vlada pravilo kokošje memorije (desetak minuta od jednog zobanja zrnevlja do sledećeg), i zato nije zgoreg podsetiti da je FAF, po mom osobnom sudu, najbolji među desetak drugih u gradu i okolini, od osnivanja u poziciji pastorčeta, jedva primećenog u burazerskoj podeli državnih sredstava za festivale svih vrsta.

 

Pre desetak godina je napravljena neprijatna pauza – festival nije održan jer tobožnja demokratska vlast na nivou grada i republike nije smatrala da mu valja dodeliti koji dinar za dovođenje gostiju i plaćanje upotrebe filmskih kopija! A festival nikad nije bio u milosti vladajućih struktura zato što je nastao u nezavisnim filmadžijskim krugovima, pa je po zahtevu demokratskih struktura morao da se ponovo registruje kao “projekt grupe građana”, jer drugačije nije moglo. Ali je zato gradska vlast pre desetak godina izmislila Sofest, festival u opštini Sopot, 60-ak kilometara od Beograda, koji nema nikakve svrhe, jer tamo novinari nemaju lak pristup, a poseta reviji domaćih filmova je nikakva! Nečijoj poslaničkoj sujeti i to godi.

 

FAF je nastao u jesen 1994., kad je Fest dve godine “snom mrtvijem spavao”, a u tim teškim sankcijskim uslovima, ovde se otvarao prozorčić prema svetu (Holivud je uvek bio bitniji za Fest nego sve ostalo). Od tada okuplja uglavnom studentsku i građansku (koliko još ima pristojnih građanskih navika) publiku, a ove godine je nivo programa bio izuzetan: jedva da je promaklo nešto što duguje osrednjosti ili ukusu promašaja.

U filmu Bobe Jelčića skriva se izvanredna priča iz svakidašnjice današnjeg Mostara, u kojem ljudi u dušama još skrivaju mentalne ožiljke i dileme. Virtuozno režiran i odigran, ali uz Bogdana Diklića (rano mu je reći da je to uloga života) tu je i fenomenalna Nada Đurevska. Jelčić je uz Sarajliju Tanovića nagrađen zvanjem najboljeg reditelja

 

I jesenas je bilo teškoća materijalne prirode, jer je dobijena samo polovina prošlogodišnjeg, inače skromnog budžeta. U pomoć je pritekla gospođa Branka Petrović, koja je dozvolila da glavna nagrada, Grand Prix nosi ime njenog supruga, klasika modernog filma, Aleksandra Saše Petrovića. Iz svojih sredstava ona je izdvojila novčani iznos nagrade: pet hiljada eura! Šta reći?

 

Neki su zaboravili, a bogme mnogi nikad nisu ni doznali, da je pojam filmskog autora uveo u kategorijalni aparat verovatno najznačajniji filmski kritičar u celokupnoj istoriji, Andre Bazin. Osnovao je 1951 čuveni filmski časopis Cahiers du cinema, dao priliku mladim filmofilima, protivnici su ih zvali “mladoturci” (Godard, Truffault, Chabrol, Rivette, Rohmer), da podare rang ozbiljnih autora Alfredu Hitchcocku, Howardu Hawkesu, Johnu Fordu, Franku Tashlinu, koji su dotada imali ugled dobrih filmskih zanatlija, zabavljača, ništa više. Ironijom sudbine, kad je ta bitka dobijena, čak i na američkom tvrdokornom tržištu, tokom vremena pojam autorskog filma shvaćen je u današnjem, kolokvijalnom značenju, bez ikakve vrednosne konotacije, ali ne i daleko od nje.

 

U programu 19. FAF-a našli su se pobednici Venecijanskog, Berlinskog festivala, nosioci visokih priznanja iz Kana, Toronta, Zagreba, Pule, Sarajeva… Mladi ljudi koji vode festival, Srdan Golubović, Stefan Arsenijević, Srđan Vučinić, obezbedili su još niz neočekivanih otkrića iz Tajvana, Čilea, Grčke, Irana, Rumunije… Glavna nagrada pripala je rumunskom filmu “Pozicija deteta” reditelja Calina Petera Netzera, u tradiciji novog rumunskog vala, nabijenog moralnom hrabrošću i delikatnošću dramaturške obrade ljudskih sudbina iz neposrednje svakidašnjice. Poput naše, samo valja imati dara i pameti, a to je najteže.

Boje nekadašnje jugoslovenske kulture branio je i zanimljiv dokuigrani film Danisa Tanovića “Epizoda u životu berača željeza”. Mnogi su se pitali: “A gde je autorski srpski film?” Ove godine se nije našlo ništa da stane uz bok prošlogodišnjim “Krugovima” Srdana Golubovića, “Tilvi Roš” Nikole Ležaića, “Klipu” Maje Miloš

 

Po opštem sudu (pa i ovog potpisnika) među najboljima je bio i hrvatski film “Obrana i zaštita” Bobe Jelčića, izvanredna priča iz svakidašnjice današnjeg Mostara, u kojem ljudi u dušama još skrivaju mentalne ožiljke i dileme. Jedan običan dan sa skrivenom mukom: kako stiči na djenazu komšije a ne navući omrazu onih drugih, iz svog plemena. Virtuozno režiran i odigran, ali uz Bogdana Diklića (rano mu je reći da je to uloga života) tu je i fenomenalna Nada Đurevska.

 

Jelčića je Međunarodni žiri, uz Sarajliju Tanovića, proglasio najboljim rediteljem u oštroj konkurenciji. Zanimljivo je da je upravo tih dana Zagrebačko kazalište mladih izvelo svoju predstavu Čehovljevog “Galeba”, u Jelčićevoj režiji, na velikoj sceni “Ljuba Tadić” Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Nisam stigao tamo (ne može se na dva mesta u istom trenutku), ali sam doznao da je predstava propraćena ovacijama.

 

U pratećem festivalskom programu, Muzej Jugoslovenske kinoteke je kao homage vrhunskom piscu i scenaristi Mirku Kovaču prikazao šest filmova, sve sa našim najboljim rediteljima (Boro Drašković, Miša Radivojević, Krsto Papić, Lordan Zafranović).

 

Boje nekadašnje jugoslovenske kulture branio je i zanimljiv dokuigrani film Danisa Tanovića “Epizoda u životu berača željeza”. Mnogi su se pitali: “A gde je autorski srpski film?” Ove godine se nije našlo ništa da stane uz bok prošlogodišnjim “Krugovima” Srdana Golubovića, “Tilvi Roš” Nikole Ležaića, “Klipu” Maje Miloš. Nikola i Maja su ranijih godina promakli nekako, ali klanovske i burazerske podele u srpskim fondovima će teško ponoviti sličnu grešku. Uostalom, sačekajmo.

    •  Kao hodač po žici u cirkusu
    •  Potemkinova unučad
    •  Fest, bez padanja u nesvest
    •  Opelo multikulturalnosti
    •  Vek Milene Dravić
    •  Eros i muka čitanja
    •  Corax nesalomivi
    •  Sto godina izdaje
    •  Decenije nesanice
    •  Wagner u CineplexX-u

> Svi tekstovi ovog autora